Łatwiejsze procedury dla właścicieli zabytkowych nieruchomości

• lpudeb

Właściciele dworków, kamienic, pałaców czy zabytkowych parków mogą wreszcie liczyć na prostsze procedury. Podpisana przez prezydenta 18 listopada 2025 r. nowelizacja przepisów o ochronie zabytków ma skrócić urzędniczą drogę i ograniczyć liczbę formalności, z jakimi do tej pory mierzyli się przy nawet drobnych pracach.

Przez lata właściciele zabytków skarżyli się, że nawet drobne działania wymagały stosu dokumentów i długiego oczekiwania na decyzje. Nowe przepisy mają to zmienić: mniej papierów, więcej spraw załatwianych w trybie zgłoszenia, ale przy zachowaniu kontroli nad kluczowymi ingerencjami w substancję zabytkową. Podstawą zmian jest ustawa z 9 października 2025 r. nowelizująca przepisy o ochronie zabytków.

Wycinka drzew — jedna decyzja zamiast dwóch

Do tej pory wycięcie drzewa na terenie wpisanym do rejestru zabytków wymagało dwóch odrębnych zgód – z ustawy o ochronie zabytków i z ustawy o ochronie przyrody. W praktyce oznaczało to podwójne postępowanie administracyjne w tej samej sprawie.

Po zmianach konserwator ma wydawać jedną, skonsolidowaną decyzję, obejmującą wszystkie podstawy prawne. Dla właściciela to krótsza procedura, mniejsze ryzyko błędów i szybsze rozstrzygnięcie, czy drzewo można usunąć.

Milcząca zgoda konserwatora

Drugą ważną zmianą jest wprowadzenie milczącej zgody w części spraw. Zamiast czekać na klasyczną decyzję, właściciel będzie składał zgłoszenie zamiaru wykonania prac.

Schemat działania ma być następujący:

• zgłoszenie trafia do konserwatora,
• jeśli w ciągu 60 dni organ nie wniesie sprzeciwu – uznaje się, że wyraził zgodę,
• można rozpocząć prace.

Konserwator będzie mógł także wydać zaświadczenie o braku podstaw do sprzeciwu wcześniej, co pozwoli ruszyć z robotami bez czekania na upływ całego terminu.

Uproszczona procedura tylko dla części prac

Tryb zgłoszenia z milczącą zgodą ma dotyczyć m.in.:

• robót budowlanych w otoczeniu zabytku,
• montażu urządzeń technicznych (np. klimatyzatorów, kamer, anten) na budynkach zabytkowych,
• umieszczania reklam na obiektach objętych ochroną,
• zmiany przeznaczenia lub sposobu użytkowania zabytku,
• przenoszenia zabytków ruchomych, jeśli wpływa to na utrwalony wystrój wnętrza.

Zabytki wciąż pod nadzorem

Uproszczenia nie odbierają konserwatorowi narzędzi nadzoru. W procedurze zgłoszeniowej może on wnieść sprzeciw, jeśli uzna, że planowane prace zagrażają zabytkowi albo wezwać do uzupełnienia braków w zgłoszeniu, co wstrzymuje bieg 60-dniowego terminu.
Kluczowe ingerencje nadal będą kontrolowane, a uproszczenia mają dotyczyć głównie prac rutynowych. Nowe rozwiązania nie wchodzą w życie od razu. Przewidziano 6-miesięczne vacatio legis, więc realne ułatwienia pojawią się w połowie 2026 r. A część przepisów powiązanych z wcześniejszą nowelizacją zacznie obowiązywać dopiero od 1 stycznia 2027 r. Właściciele zabytków muszą więc jeszcze uzbroić się w cierpliwość.